Wiele legend mówi o powstaniu sauny. Według jednej z fińskich legend, pewnego razu przez dziurę w dachu do domu Finna przedostały się krople deszczu. Spadając na gorące kamienie kominka, zamieniły się w parę i napełniły pomieszczenie ciepłem i świeżością. Tak zaczęła się historia fińskiej sauny. A mówiąc poważnie, słowo „sauna” ma rzeczywiście fińskie pochodzenie, a tutaj do dziś przetrwały stare tradycje i receptury leczenia za pomocą zabiegów saunowych. W dawnych czasach mieszkańcy Finlandii ogrzewali się w swoich ziemiankach za pomocą kamiennych palenisk, które przez długi czas utrzymywały ciepło.
Z jakiego języka pochodzi słowo sauna?
Słowo „sauna” pochodzi z języka fińskiego i oznacza pomieszczenie lub obiekt przeznaczony do kąpieli parowej oraz relaksu, zwykle ogrzewany za pomocą pieca z gorącymi kamieniami.
Historia sauny na świecie
Początkowo były to przenośne konstrukcje zbudowane z prętów i skór zwierzęcych, a po osiedleniu Finów na północnych terytoriach Europy, protoplastami fińskiej sauny stały się wykute w ziemi doły pokryte bierwionami. W centrum takiej budowli znajdowało się palenisko z dużą ilością kamieni, które nagrzewały się i utrzymywały ciepło. Później zaczęto budować drewniane chaty, w których instalowano piece-kamienne.
Dla Finów sauna była miejscem wypoczynku po pracy fizycznej, miejscem duchowego oczyszczenia. W saunach leczono chorych, przyjmowano porody i oczywiście, w warunkach surowego klimatu, było to miejsce, gdzie można było się ogrzać i umyć. W XII wieku, gdy Finlandia znajdowała się pod władzą szwedzkiego króla, wydano królewski edykt zakazujący saun ze względów przeciwpożarowych. Jednak wiara w oczyszczającą moc sauny w sercach Finów była tak silna, że mimo obaw przed karą, kontynuowali swoje tradycje saunowe.
Przez pewien czas łaźnie urządzano bezpośrednio w domach, okresowo wypuszczając dym z pieca przez drzwi. Później zaczęto je urządzać w oddzielnych pomieszczeniach. Możesz przeczytać więcej o historii saun dymnych.
Kiedy powstała pierwsza sauna?
Nie wiadomo dokładnie kiedy powstała pierwsza sauna, ale pierwsze upamiętnienie odnotowano około 2500 lat temu.
Historia mówi, że protoplastami fińskiej sauny były skifyjskie łaźnie, o których pisał starożytny historyk Herodot w 400 roku p.n.e. Gdy Skifowie wrzucali surowe nasiona konopi na rozgrzane kamienie, wydzielali się z nich ciepło i niezwykły aromat.
Następne wzmianki są związane z arabskim podróżnikiem Ibn Dżetą, który opisywał życie codzienne Bułgarów. Łaźnie w starożytnej Bułgarii były używane zimą jako główne mieszkania. Były dobrze ogrzewane i nie dopuszczały do ochłodzenia domu.
Łaźnie starożytnego Rzymu uważane są za najbardziej luksusowe. Powierzchnia łaźni była ogromna, a jedna taka łaźnia mogła pomieścić do 2000 osób. Stąd wzięło się określenie „rzymska łaźnia publiczna”, które zyskały popularne miano Termy. Charakterystyczna cecha rzymskich łaźni: podłoga była podgrzewana do 60 stopni Celsjusza. Rzymianie musieli chodzić po łaźni w specjalnym drewnianym obuwiu, ponieważ ciepło łaźni dochodziło od podłogi. W saunie Rzymianie nie tylko się myli, ale także dyskutowali o ważnych sprawach państwowych, korzystali z masaży i po prostu odpoczywali. Azjatyckim władców podążali za przykładem Rzymian.
Kiedy sauny pojawiły się w Polsce?
Sauny, jako forma relaksu i higieny, są znane w Polsce od dawna, ale precyzyjna data ich wprowadzenia jest trudna do ustalenia. Możemy jednak powiedzieć, że sauna w formie, jaką znamy dzisiaj (czyli sauna fińska), zaczęła zdobywać popularność w Polsce w latach 80. i 90. XX wieku. W tym czasie sauny zaczęły pojawiać się w hotelach, centrach wellness i domach prywatnych. Wcześniej, podobne praktyki, takie jak korzystanie z łaźni parowych, były znane w Polsce od średniowiecza.
Ewolucja sauny
Jeśli wierzyć starożytnym tekstom, historia suchych łaźni sięga co najmniej 2000 lat. Początkowo budowano je jako namioty, które można było przenosić z miejsca na miejsce. W środku znajdowało się duża naczynie z wodą, do której wrzucano kamienie, wcześniej podgrzewane na ognisku. Później, ze względów bezpieczeństwa pożarowego, zabiegi kąpielowe zaczęto zezwalać tylko w specjalnie wyposażonych pomieszczeniach.
W średniowieczu w Wiedniu było około 50 publicznych saun. W Europie Zachodniej był okres, gdy sauny zaczęto powszechnie zamykać, a następnie całkowicie zakazać z powodu panującego tam upadku obyczajów i rozprzestrzeniania się różnych chorób wenerycznych. Odrodzenie sauny nastąpiło w drugiej połowie XX wieku. W Finlandii zaczęto budować sauny z kominem, co uczyniło je jeszcze bardziej popularnymi. W pomieszczeniu zaczęto wydzielac pokój do przebierania, a łaźnia została oddzielona od myjnia.
W latach 30. ubiegłego wieku w saunach pojawiły się pierwsze piece elektryczne, które podgrzewały kamienie w ciągu kilku minut, ale w Finlandii wielu mieszkańców wciąż buduje sauny według starych tradycji, podgrzewając kamienie w piecach opalanych drewnem.
Obecnie sauna jest symbolem narodowym Finlandii i nieodłączną częścią fińskiej kultury. Statystyki mówią, że w Finlandii co drugie mieszkanie ma saunę. Łącznie ludność Finlandii wynosi 5 milionów osób, a liczba saun na cały kraj – około 2 milionów. Finowie produkują zarówno klasyczne piece opalane drewnem, jak i elektryczne.
W 1965 roku japoński lekarz Tadashi Ishikawa stworzył pierwszy grzejnik działający na podczerwień. W 1979 roku wynaleziono kabinę z kilkoma promiennikami podczerwieni, co doprowadziło do pojawienia się „kabin infrared”.
Dlaczego sauny w Europie stały się tak popularne?
Sauna zdobyła popularność w Europie dzięki licznych korzyściom dla zdrowia i dobrego samopoczucia. Ciepło i para otwierają pory, co sprzyja oczyszczeniu skóry, a wysoka temperatura ma działanie relaksacyjne. Sauna może także pomóc w redukcji stresu, bólu mięśni i poprawie krążenia. Ponadto tradycja odwiedzania saun przyczyniła się do integracji i tworzenia społeczności, gdyż było to miejsce, gdzie można się spotkać, porozmawiać i spędzić czas z bliskimi. W Europie najwięcej saun znajduje się na terytoriach krajów północnych, gdzie zima jest zimna, a sauna jest doskonałym sposobem na ogrzewanie się.
